W dniu 13 kwietnia 2018 r. Sejm dokonał zmiany ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw. Projekt ustawy został przygotowany przez Ministerstwo Sprawiedliwości.

Jak wskazano w projekcie uzasadnienia do projektu ustawy, celem projektowanych rozwiązań jest:

  --- skrócenie podstawowych terminów przedawnienia. Zaproponowano nowelizację art. 118 k.c. polegającą na wprowadzeniu krótszego ogólnego terminu przedawnienia roszczeń (6 lat), przy pozostawieniu dotychczasowej regulacji, zgodnie z którą dla roszczeń o świadczenia okresowe (np. najem) oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej termin przedawnienia wynosiłby nadal (3) trzy lata;

    --- w przepisie art. 118 k.c. przewidziano odmienny, niż dotychczas, sposób liczenia upływu terminu przedawnienia. Bieg terminu przedawnienia kończyć się będzie z upływem ostatniego dnia roku kalendarzowego. Reguła ta nie będzie jednak dotyczyć terminów przedawnienia krótszych niż dwa lata;

   ---   zmiana art. 125 § 1 k.c. poprzez wprowadzenie, że roszczenie stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu lub innego organu powołanego do rozpoznawania spraw danego rodzaju albo orzeczeniem sądu polubownego, jak również roszczenie stwierdzone ugodą zawartą przed sądem albo przed sądem polubownym albo ugodą zawartą przed mediatorem i zatwierdzoną przez sąd, przedawniało się z upływem sześciu lat. Jeżeli stwierdzone w ten sposób roszczenie obejmuje świadczenia okresowe, roszczenie o świadczenie okresowe należne w przyszłości podlegałoby przedawnieniu trzyletniemu;

   ---   wprowadzenie odrębnych reguł dotyczących przedawnienia roszczeń przysługujących przeciwko konsumentom (art. 117 § 2¹ k.c. oraz art. 117¹ k.c.). Będą one przepisami szczególnymi w stosunku do ogólnych regulacji. Celem tej zmiany ma być zaostrzenie reżimu przedawnienia roszczeń przysługujących przedsiębiorcom wobec konsumentów przez związanie z upływem terminu przedawnienia – z mocy samego prawa – skutku w postaci niemożliwości skutecznego zaspokojenia roszczenia. Rozwiązanie to będzie stanowić regulację szczególną wobec regulacji z art. 117 § 2 k.c. W projekcie proponuje się, aby w przypadku roszczeń przysługujących przeciwko konsumentowi już z chwilą upływu terminu przedawnienia następowało przekształcenie roszczenia w zobowiązanie niezupełne (naturalne), a zatem powstawałaby niemożność jego przymusowej realizacji, bez względu na fakt, czy dłużnik podniesie zarzut przedawnienia, czy nie. W takich przypadkach przedawnienie sąd uwzględniałby z urzędu;

   ---   zmiana art. 568 § 2 k.c., w przypadku sprzedaży konsumenckiej używanych rzeczy ruchomych roczny termin przedawnienia roszczeń z rękojmi nie może zakończyć się przed upływem dwóch lat od dnia wydania rzeczy, nawet jeżeli strony uzgodniły, iż termin odpowiedzialności sprzedawcy z tytułu rękojmi będzie skrócony do roku;

  ---  zmiana art. 889 § 1 pkt 1 k.p.c., według którego bank, w którym jest prowadzony rachunek, po otrzymaniu zawiadomienia o zajęciu zablokuje środki na okres 7 dni i przekaże je na rachunek komornika niezwłocznie po upływie tego okresu. Aby nie pozbawić osób uprawnionych do rent lub alimentów środków koniecznych do bieżącego utrzymania, zaproponowano odpowiednie wyłączenia;

   ---   w rządowym projekcie ustawy o komornikach sądowych (druk sejmowy nr 1582) przewidziano dodatkowy mechanizm zmierzający do zapewnienia ochrony dłużnikowi, przeciwko któremu toczy się egzekucja z rachunku bankowego. Należności wyegzekwowane z rachunku bankowego komornik miałby przekazywać wierzycielowi w terminie 14 dni od dnia ich otrzymania. Wyjątek dotyczyłby egzekucji świadczeń alimentacyjnych i rentowych. W tych sprawach komornik miałby przekazywać wierzycielowi wyegzekwowane należności niezwłocznie. Obydwie projektowane regulacje wydłużają okres pomiędzy zajęciem wierzytelności z rachunku bankowego (dokonywanym w systemie teleinformatycznym) a przekazaniem środków pieniężnych wierzycielowi. W tym okresie dłużnik będzie miał możliwość skorzystania z przysługujących mu środków prawnych;

   ---  w art. 80 § 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (art. 3 projektu). Zasady realizacji przez poddłużników (banki) zajęcia rachunku bankowego powinny być bowiem tożsame w egzekucji sądowej i egzekucji administracyjnej;

   ---    dostosowania okresów wskazanych w przepisach ustawy z dnia 9 kwietnia 2010 r. o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych do ogólnych okresów przedawnienia zaproponowanych w przepisach k.c.

Zmiana tej ustawy będzie dotyczyć:

    ---   zgodnie z proponowanymi przepisami, do roszczeń powstałych przed dniem wejścia w życie projektowanej ustawy i w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych, stosuje się od tej chwili przepisy o przedawnieniu określone w tej ustawie;

    ---  jeżeli zgodnie z nowymi przepisami k.c. termin przedawnienia jest krótszy niż według przepisów dotychczasowych, bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się z dniem wejścia w życie niniejszej ustawy. Jeżeli jednak przedawnienie rozpoczęte przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy nastąpiłoby przy uwzględnieniu dotychczasowego terminu przedawnienia wcześniej, przedawnienie następuje z upływem tego wcześniejszego terminu;

   ---   do przysługujących konsumentom roszczeń powstałych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy i w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych, których terminy przedawnienia są określone w art. 118 i art. 125 § 1 kc, znajdą zastosowanie dotychczasowe przepisy o terminach przedawnienia;

   ---  unormowanie zagadnień dotyczących skutku przedawnienia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi, w przypadku gdy przed wejściem w życie ustawy roszczenie to uległo przedawnieniu, ale nie zgłoszono zarzutu przedawnienia (gdyż np. wierzyciel nie wszczął jeszcze postępowania). W takim przypadku do przedawnionego roszczenia znajdą zastosowanie nowe przepisy. Oznacza to, że po wejściu w życie niniejszej ustawy przedawnienie takiego roszczenia będzie brane przez sąd pod uwagę bez względu na zarzut pozwanego (art. 117 § 2¹ k.c.), przy czym sąd będzie mógł nie uwzględnić przedawnienia w razie zaistnienia przesłanek z art. 117¹ k.c.;

  ---   projektowane przepisy od ich wejścia w życie znajdą zastosowanie we wszystkich postępowaniach egzekucyjnych. W proponowanym przepisie przejściowym unormowano natomiast sytuację, w której zajęcia dokonano przed wejściem w życie ustawy, ale przekazanie środków pieniężnych następuje po tej chwili. W takim przypadku również znajdą zastosowanie zmienione przepisy;

   ---  proponuje się, że ustawa wejdzie w życie w terminie 30 dni od dnia ogłoszenia.

 

Po zapoznaniu się z uzasadnieniem do powyżej cytowanej ustawy i wprowadzanych za jej pomocą zmian, jako radca prawny i syndyk masy upadłości z wieloletnią praktyką zawodową i doświadczeniem w prowadzeniu spraw, której stronami byli przedsiębiorcy, konsumenci występujący zarówno w roli wierzycieli, jak i dłużników niestety nie mogę zgodzić się z argumentami Ministerstwa Sprawiedliwości, jakoby wprowadzenie zmian w zakresie skrócenia okresu przedawnienia służyć będzie stabilności i pewności stosunków społecznych, zaś nowy termin przedawnienia będzie jednocześnie terminem wystarczającym na podjęcie przez uprawnionego czynności w celu dochodzenia roszczenia.

Nie można również zgodzić się z innym argumentem, że wprowadzenie zmian w zakresie uwzględniania przez sąd z urzędu kwestii przedawnienia roszczenia, zamiast – jak dotychczas – na podstawie zarzutu podnoszonego przez dłużnika będzie miało charakter dyscyplinujący uprawnionego i tym samym zmobilizuje przedsiębiorcę, aby wykonał swoje prawo podmiotowe, poprzez realizację przysługującego mu roszczenia w określonym terminie.

Bardzo negatywnie należy również ocenić projektowany przez ustawodawcę krótki, bo zaledwie 30-dniowy, okres vacatio legis tej ustawy.

Wnioski takie można wyciągnąć przede wszystkim po analizie prowadzonych w Polsce przez wiele lat postępowań sądowych, a nawet egzekucyjnych, które to w bardzo dużej ilości spraw kończą się umorzeniem egzekucji z powodu jej bezskuteczności, czyli z uwagi na brak posiadanego przez dłużnika majątku. Dłużnicy, mając na uwadze określone terminy wskazane w przepisach KC (skarga pauliańska) jak również prawa upadłościowego świadomie podejmują decyzje dotyczące ukrycia bądź rozporządzania swoim majątkiem, zanim złożą wniosek o ogłoszenie upadłości. Wielokrotnie, kiedy wszczynana jest egzekucja albo tymczasowy nadzorca sądowy bada (przed ogłoszeniem upadłości przez sąd) stan majątkowy dłużnika, dłużnik (bez względu na czy jest to osoba fizyczna, czy przedsiębiorca) nie ma już żadnych aktywów, ponieważ wcześniej zawarł umowy sprzedaży, darowizny z osobami trzecimi i celowo wyzbył się majątku, a wierzyciel pomimo tego, że ma tytuł wykonawczy i poniósł określone koszty procesu nie ma możliwości ich wyegzekwowania.

Praktyka również wskazuje, że po okresie wszczynania, prowadzenia, a następnie umorzenia egzekucji z powodu jej bezskuteczności, dłużnicy rozpoczynają ponownie prowadzenie działalności gospodarczej w nowej formie (inny rodzaj spółki), w innym miejscu, pod inną nazwą i pomimo faktu posiadania niespłaconych wierzycieli z przeszłości nie chcą ich dobrowolnie spłacić. Jak wskazują prowadzone statystyki, skuteczność egzekucji spada, a wierzyciele pozostają z poniesionymi kosztami postępowania egzekucyjnego.

Dłużnicy mają już skuteczny mechanizm oddłużania się, jest to złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości tzn. konsumenckiej w przypadku osób fizycznych nie prowadzących działalności gospodarczej, oraz ogłoszenie upadłości z możliwością zawarcia układu lub likwidacją majątku dłużnika – dotyczy przedsiębiorców. Niestety polscy dłużnicy, w porównaniu z dłużnikami z Niemiec, Francji, czy z innych państw członkowskich UE korzystają z instrumentów prawa upadłościowego zbyt późno, wtedy kiedy nie dysponują już żadnym majątkiem.

W świetle powyższych informacji i wniosków skracanie podstawowego okresu przedawnienia (z art. 118 KC), jak również skracanie okresu przedawnienia roszczeń stwierdzonych prawomocnym orzeczeniem sądu lub innego organu powołanego do rozpoznawania spraw danego rodzaju albo orzeczeniem sądu polubownego, jak również roszczeń stwierdzonych ugodą zawartą przed sądem albo przed sądem polubownym albo ugodą zawartą przed mediatorem i zatwierdzoną przez sąd (art. 125 § 1 KC) znacząco utrudni prawa wierzycieli do skutecznego dochodzenia swoich wierzytelności.